"Doświadczenie wstydu to doświadczenie odsłaniania się - przed innymi, ale takze przed sobą. To uczucie ambiwalentne, z jednej strony - destrukcyjne: przytłacza, hamuje, demobilizuje, z drugiej jednak - inspirujące, wchodzące w łatwe interakcje, usprawiedliwiające przekraczanie granic. Zawsze jest efektem zakwestionowania przez sytuację egzystencjalną określonych, wpajanych często przez lata, systemów wartości. Rodzi poczucie braku, odsłania defekt. Wstyd to także kryzys duchowy, zakwestionowanie sensu życia, wiary, człowieczeństwa, spirala, która porusza mechanizm samozawstydzania. Powodów do wstydu jest mnóstwo: własne ciało, zdrowie, życie wewnętrzne, [...]. Publiczne zawstydzanie człowieka może być dokonane na wiele sposobów, na przykład przez wykazanie jego niewiedzy, zdradzenie jakichś sekretów z jego życia czy wypominanie czynów, za które już otrzymał wybaczenie. W naszej najnowszej historii bez trudu zauważamy moment, kiedy z kultury wstydu przeszliśmy do - uznanej za bardziej humanitarną - kultury winy, choć ta zamiana, poprzez powiązanie z odpowiedzialnością wobec innego, uniemożliwia dokonanie właściwej samooceny. Od oceny dokonywanej przez społeczeńtwo podążyliśmy ku samoodpowiedzialności. W dobie re/konstrukcji teczek swoistą terapią społeczną stała się zinstytucjonalizowana praktyka "zawstydzania agenta", a działania artystyczne - jednym z głównych instrumentów operacji rozliczania się z przeszłością. Kategoria wstydu okazała się więc ważnym punktem odniesienia w literackich czy kinematograficznych próbach zrozumienia doświadczeń dwudziestowiecznych totalitaryzmów.

Prezentowany tom szkiców jest refleksją nad rzeczywistością PRL-u w perspektywie wstydu, winy, poczucia odpowiedzialności". - [fragm. Wstępu]

SPIS TREŚCI

Brygida Helbig-Mischewski, Kilka uwag o wstydzie w kulturze niemieckiej i polskiej na podstawie prac badaczy niemieckich

Ewa Tierling-Śledź, Czego wstydzą się, a czego nie chcą się wstydzić bohaterowie "Bambina" Ingi Iwasiów

Inga Iwasiów, Zawstydzanie agenta - szkic do problemu

Monika Talarczyk-Gubała, Kinematografia wobec kultury (bez)wstydu

Katarzyna R. Łozowska, Przemilczeć czy wypowiedzieć wstyd tamtej epoki? Ledzewicz, Bator, Kuryluk, Kapuściński o PRL-u

Tatiana Czerska, Re/konstrukcje teczek i próby rekonstrukcji "ja": o postpeerelowskim wstydzie w kobiecych autobiografiach

Dawid Nowacki, Wstyd dziecka w czasach Zagłady na przykładzie "Dziennika getta warszawskiego" Mary Berg i "Żydowskiej wojny" Henryka Grynberga

INDEKS NAZWISK

NOTY O AUTORACH