W roku 1958 Zakład Historii Pomorza Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk przystąpił do opracowania, syntezy dziejów Szczecina od czasów najstarszych do współczesności. W tym samym czasie grono pracowników Muzeum Narodowego w Szczecinie i zespół archeologów, tworzących Pracownię Szczecińską Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN, podjęło z inicjatywy doc, dra Władysława Filipowiaka, dyrektora Muzeum Narodowego, prace nad syntezą pradziejów Szczecina. Postanowiono więc połączyć oba te zamierzenia w jednej publikacji. Zespół historyków, panując nad całą spuścizną źródłową (uszczuploną nader boleśnie przez zniszczenie zasobów archiwum m. Szczecina w toku działań wojennych 1945 r.) oraz rozporządzając dość znacznym dorobkiem historiograficznym w tej dziedzinie, zdołał już w 1963 r. ogłosić tom II Dziejów Szczecina, obejmujący okres od X w. do 1805 r. Natomiast zespół archeologów, pracujący nad tomem I dziejów miasta, mającym objąć Pradzieje Szczecina od czasów najdawniejszych do X w., napotkał nieprzeczuwane zrazu trudności, które znacznie opóźniły wykonanie zamierzonego zadania Wskutek zniszczenia i rozproszenia nie tylko zbiorów muzealnych, lecz także ich inwentaryzacji trzeba było dokonać rejestracji i weryfikacji samej podstawy źródłowej. Znacznie dotkliwszy okazał się nierównomieny stan wiedzy o pradziejach miasta i okolicy, będący wynikiem niesystematyczności i przypadkowości dotychczasowych badań wykopaliskowych. Najbardziej pusty pod tym względem był okres wczesnośredniowieczny (VI-X w.), obejmujący pradzieje słowiańskiego Szczecina. Dzieje tych czasów, zupełnie nieoświetlone przez źródła pisane, trzeba było dosłownie wydobyć z ziemi. Prace te prowadził przez wiele lat aż do swej śmierci Tadeusz Wieczorowski. Toteż dopiero w latach 1977/1978 udało się zamknąć cykl prac badawczych nad pradziejami Szczecina i nadać im kształt dojrzały do publikacji. Materiały wydobyte z ziemi i zainwentaryzowane przez Tadeusza Wieczorowskiego w ramach jego zawodowych czynności kierownika Szczecińskiej Pracowni IHKM PAN naukowo opracował prof dr Lech Leciejewicz. Jemu, a także innym autorom tomu I Dziejów Szczecina należą się wyrazy szczególnej wdzięczności za ich trud.

SPIS TREŚCI

Przedemowa (Gerard Labuda)

Źródła archeologiczne pradziejów Szczecina (Władysław Filipowiak)

Nazwy miejscowe i wolne Szczecina oraz najbliższejokolicy (Franciszek Grucza)

Próba kartograficznej rekonstrukcji rzeźby terenu Starego Miasta w Szczecinie (Bolesław Wolny)

Środowisko fizycznogeograficzne aglomeracji szczecińskie (Kazimierz Siuchniński)

POCZĄTKI ZASIEDLANIA W PALEOLICIE I MEZOLICIE (Maciej Czarnecki)

Geochronologia i chronologia

Okres paleolitu

Zasiedlanie w mezolicie

Katalog źródeł archeologicznych

STOSUNKI KULTUROWE W UJŚCIU ODRY W NEOLICIE I W POCZĄTKACH EPOKI BRĄZU (Kazimierz Siuchniński)

Wstęp

Przemiany osadnicze

Podstawy społeczno-gospodarcze

Klasyfikacja źródeł archeologicznych

Katalog źródeł archeologicznych

PLEMIONA KULTURY ŁUŻYCKIEJ NA TERENIE SZCZECINA (Stefan Wesołowski)

Wstęp

Osadnictwo

Podstawy społeczno-gospodarcze

Wierzenia i obrządek pogrzebowy

Uwagi o stosunkach kulturowych

Katalog źródeł archeologicznych

U SCHYŁKU STAROŻYTNOŚCI - OKRES PRZEDRZYMSKI I RZYMSKI (Ryszard Wołągiewicz)

Wstęp

Osadnictwo

Podstawy społeczne i gospodarcze

Katalog źródeł archeologicznych

WCZESNE ŚREDNIOWIECZE DO CZASU UKSZTAŁTOWANIA SIĘ MIASTA (Lech Leciejewicz, Tadeusz Wieczorowski)

Wstęp

Przemiany osadnicze

Podstawy społeczno-gospodarcze

Stosunki kulturowe

Katalog źródeł archeologicznych

Bibliografia archeologii Szczecina (Maria Danuta Wołągiewicz)

Wykaz skrótów